BIOS nedir?
ESKİ BİR BIOS |
"Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana gelen BIOS, PC'nizin çalışması için gereken temel yapıdır.
Sadece okunabilir bellek (ROM) üzerine yazılmış bir yazılım
olan BIOS, ana kartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/ kullanabilmeniz, diğer
donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar.
"Sadece Okunabilir Bellek" üzerinde olmasından
dolayı, burada kalıcıdır. Kalıcı olmasının bir sebebi ise, her defasında
PC'nizi açtığınızda BIOS'un işlem yapmasıdır. İşletim sisteminiz ile diğer
donanımlarınız arasında bir bağ kurmaya olanak sağlar.
Örneğin ses kartı, modem gibi parçaları üzerinde barındıran
bir ana kart aldığınızda, ana kartınızın üzerine takılı olan aygıtların
listesini işletim sisteminize BIOS verir. Anakart üzerinden desteklenen bir
donanımı iptal ettiğimizde ise (örneğin, BIOS'dan ana kartın ses özelliğini
iptal ettik) işletim sisteminiz bu aygıtı artık görmeyecektir. Diğer taraftan, BIOS
bir yazılım olduğundan, ana kartın dengeli ve performanslı çalışması için
kullanıcılara ayar yapma olanağı sunuyor.
BIOS, ana kartınızın özelliklerini ve üzerine takılı olan
donanımların çalışması için gereken parametreleri, kullandığınız işletim
sistemine aktaran, minik bir işletim sistemidir ve farklı markaların
ürettikleri farklı BIOS'lar var. Bunlar: AWARD, AMI ve Phoenix BIOS. Phoenix BIOS
ile AWARD BIOS birleşerek, bazı ana kartlarda ikisinin ortak ürünü olan BIOS'lar
kullanılmaya başlandı.
BIOS ile diğer donanımlar arasındaki ilişki
BIOS'un minik bir işletim sistemi olduğunu öğrendikten
sonra, diğer donanımlar ile arasındaki bağa biraz daha yakından bakarsak, bu
konuyu biraz daha pekiştirmiş olacağız. BIOS'un görevlerini kategorize etmek
mümkün. anakartın üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini tayin
etmek ve ana kart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak-açmak ve bu
özelliklerini değerlerini değiştirmek, gözlemlemek.
BIOS, üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini,
kullandığınız işletim sistemine bildirerek, onların doğru düzgün çalışmasına
olanak tanıyor. Normal şartlarda BIOS, aygıtların çalışma adreslerini biraz
cömert davranarak işletim sistemine yaptırmayı uygun görüyor. Ama bu her zaman
işleyen bir yöntem değil. Kalabalık ek donanıma sahip bir sistemde, bazı
donanımların "çalışma adresleri", kullandığınız işletim sistemi
tarafından aynı atanınca, çakışma dediğimiz olay ortaya çıkıyor.
Donanımlar kendi aralarında, "burası benim, şurası
senin" gibi kavga ederler ara sıra. Çoğu zaman, aynı "çalışma
adresine" sahip donanımlar kendi aralarında bu yeri paylaşarak sorun
çıkartmazken, bazılar ise inatçılık eder ve "yok arkadaş burası illa
benim; sen git başka yere yerleş" şeklinde uyumsuzluk çıkarabilir. Bu
sayede iki donanımda birbirine küser ve ikisi de çalışmaz.
Ama BIOS'a girip, aygıtların kullanması gerektiği çalışma
adreslerini (IRQ, DMA vs.) kendiniz belirlediğinizde bütün her şey kuzu kuzu
çalışmasına devam eder. Diğer taraftan, örneğin, ana kartın açılışta ilk olarak
hangi aygıtı (HDD, Floppy, SCSI) kullanmasını istiyorsanız, bunu BIOS'dan
halledebilmeniz mümkün. İşte bu örnekte olduğu gibi, ana kartınızın
desteklediği özelliklerini bu şekilde kullanabiliyorsunuz/değiştirebiliyorsunuz.
Bu anlattıklarımızdan sonra, PC'yi açtıktan sonra nelerin
olduğunu az çok kestirebilmemiz mümkün. Güç Düğmesine bastıktan hemen sonra, BIOS
devreye giriyor ve post (Power On Self Test) denen kısa bir analiz-test
yapıyor. Bu analiz ile birlikte, üzerine takılı olan PnP (Tak ve Çalıştır)
aygıtları tanımaya olanak sağlıyor. Bir aksilik olduğunda bunu size yazılı
mesaj olarak ya da ses ile bildiriyor. Tahmin edeceğiniz üzere, BIOS, -diğer
anlamda- PC'nizin boot etmesi için gereken bir sistemdir.
BIOS’un Görevleri Nelerdir?
Yukarıdaki örneklerle çok az bir kısmını anlattığımız BIOS'un
temel görevlerine biraz bakacak olursak;
Başlangıç Sürücüsünü Ayarlar: bilgisayar açılırken hangi
sürücünün önce okunması gerektiğini belirler Normalde bu ayarda öncelikle hard
disktir fakat bazı durumlarda first boot yani ilk sürücünün cd rom olarak
belirlenmesi tercih edilir.
Parça Voltajlarını Ayarlar: Bilgisayar üzerindeki işlemci,
ram, ekran kartı, chipset, Anakart ve daha birçok parçanın çalışma gerilimlerini
BIOS’dan değiştirebiliriz Örnek verecek olursak overclock yapılırken işlemci ve
ram gibi parçaların voltajlarını yükseltmek gerekmektedir işte bu ayarları BIOS
yapmaktadır.
FSB Hızlarını Ayarlar: Bilgisayardaki parçaların FSB yani
çalışma frekansları, başka bir değişle o parçanın çalışması için gerekli olan
frekans değerlerini de BIOS ile değiştirebiliriz. Örnek olarak 66MHZ düzeyinde
çalışan bir ekran kartının FSB değerini 69 yapabiliriz. Buradaki ama FSB hızı
ile parçaları hızlandırmak dolayısıyla bilgisayarı hızlandırmaktır En çok FSB
ayarları değiştirilen parçalar İşlemci ve RAM’dır.
Parçaları Açma-Kapamaya Yarar: Mesela Anakart üzerinde
bulunan ses veya Ethernet kartı gibi kartların aktifleştirilip
pasifleştirilmesini sağlar Bazı durumlarda bu kartları kullanmayabiliriz ve
bunları kapatarak güç tasarrufu sağlarız.
Çalışma İstatistiklerini Gösterir: Bilgisayar çalışırken
elde edilen, işlemci sıcaklığı, işlemci voltajı, diğer parça voltajları, Anakart
sıcaklığı, FSB hızları gibi birçok istatistiği BIOS menüsü altında görebiliriz.
Başlangıç Ayarlamalarını Yapar: Bilgisayar açılırken birçok
temel bilgi ve ayarı BIOS üzerinden almaktadır. Bu ayarlamaları BIOS menüsü
altında değiştirebilirsiniz Ayrıca saat tarih gibi ayarlarda BIOS menüsünden
yapılabilmektedir.
BIOS menüsü nasıl açılır?
Genellikle üreticilerin birçoğu aynı yöntemi kullanmayı
tercih etmişlerdir. Bilgisayarı açtıktan sonra sürekli Delete tuşuna basarak
veya basılı tutarak BIOS menüsüne erişim sağlayabiliriz Fakat bazı üreticiler
farklı erişim yöntemleri sundukları için bunlarda bilgisayar açılırken F1, F2,
F10, esc gibi tuşlara basmak gerekmektedir.
BIOS şifresini unuttum ne yapmalıyım?
Yapmanız gereken bilgisayar kapalı ve fişi çekili iken BIOS
pilini çıkarmanız ve 5 dakika bekledikten sonra tekrar takmanız olacaktır. Bu
işlemden sonra BIOS ayarlarınızı komple orijinal haline yani BIOS default hale
yani fabrika ayarlarına dönecektir.
BIOS'u ayarlarken hata yaptım, ne yapmalıyım?
Yapmanız gereken BIOS menüsüne girmeniz ve Load Defaults
bölümünü bularak BIOS defaults ayarlarına dönmeniz olacaktır. Bu ayarlamayı
yaptıktan sonra değişiklikleri kaydedip çıkınız ve bilgisayarı yeniden
başlatınız.
Not: BIOS ile ilgili yapacağınız değişiklikler
donanımlarınızı birinci derecede etkileyebildiği için yanlış yapılan işlemler
ile parçalarınıza zarar verebilir hatta hiç kullanılmaz hale getirebilirsiniz.
Bunları engellemek için yapacağınız değişikliklerden önce iyice araştırma yapın
hatta varsa bilgili arkadaşlarınızdan yardım isteyiniz. Bu gibi sebeplerden
oluşacak donanım sorunlarından firmalar sorumlu olmayacağı için garanti kapsamı
dışına çıkar ve maddi zararlara hata oluşabilecek bilgi kayıplarından ötürü
maddi ve manevi zararlara uğrayabilirsiniz.
Teşekkür ederim bu bilgiye ihtiyacım vardı
YanıtlaSil